เป็นเมนส์ห้ามสระผม เรื่องจริงหรือแค่ความเชื่อ

“เป็นเมนส์อย่าสระผมนะ เดี๋ยวจะปวดหัว ไม่สบาย” เคยได้ยินคำเตือนแบบนี้จากคุณแม่ คุณยาย หรือผู้ใหญ่ใกล้ตัวกันบ้างไหมคะ ความเชื่อเรื่อง “เป็นเมนส์ห้ามสระผม” เป็นหนึ่งในคำแนะนำที่ผู้หญิงไทยหลายคนได้ยินมาตั้งแต่เด็ก จนบางคนถึงกับไม่กล้าสระผมเลยเวลามีประจำเดือน เพราะกลัวจะกระทบต่อสุขภาพค่ะ

บทความนี้จะพาทุกคนไปศึกษาต้นตอของความเชื่อที่สืบต่อกันมายาวนาน พร้อมทั้งเปิดมุมมองทางการแพทย์ว่า “การสระผมช่วงมีประจำเดือน” มีผลจริงหรือไม่ รวมถึงแนะนำวิธีดูแลสุขอนามัยอย่างถูกต้องในช่วงวันนั้นของเดือนค่ะ

ที่มาของความเชื่อ “เป็นเมนส์ห้ามสระผม”

แม้จะฟังดูไม่น่าเชื่อในยุคปัจจุบัน แต่ความเชื่อเรื่อง “เป็นเมนส์ห้ามสระผม” นั้นฝังรากอยู่ในสังคมไทยมานานค่ะ บางคนอาจทำตามเพราะเคยได้ยินมาตั้งแต่เด็ก โดยไม่รู้ว่ามันมีต้นตอมาจากอะไร ในหัวข้อนี้เราจะพาไปสำรวจที่มาของความเชื่อนี้ ทั้งในบริบทของวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมอื่นๆ กันนะคะ

ความเชื่อในวัฒนธรรมไทย

ในสมัยก่อน คนไทยมีความเชื่อว่า ช่วงมีประจำเดือนคือช่วงที่ร่างกายอ่อนแอ และเลือดประจำเดือนก็ถูกมองว่าเป็น “ของเสีย” หรือ “เลือดเสีย” ค่ะ จึงมีคำแนะนำต่างๆ เพื่อไม่ให้ร่างกายยิ่งแย่ลง หนึ่งในนั้นก็คือ การงดสระผม เพราะเชื่อว่าน้ำเย็นจากการสระผมอาจทำให้เกิดอาการปวดหัว หนาวสั่น หรือไม่สบายได้

อีกอย่างคือในอดีต บ้านส่วนใหญ่ไม่มีเครื่องทำน้ำอุ่นค่ะ เวลาจะสระผมก็ต้องใช้น้ำธรรมชาติ ซึ่งอาจเย็นมาก โดยเฉพาะในฤดูฝนหรือฤดูหนาว ทำให้การสระผมช่วงเมนส์ซึ่งร่างกายอ่อนเพลียอยู่แล้ว อาจทำให้เจ็บป่วยได้ง่าย คนสมัยก่อนเลยสรุปกันว่า “อย่าสระผมตอนเป็นเมนส์” จะดีที่สุดค่ะ

ความเชื่อในวัฒนธรรมอื่นๆ

ไม่ใช่แค่ในไทยเท่านั้นนะคะที่มีความเชื่อแบบนี้ วัฒนธรรมอื่นๆ ก็มีความเชื่อเกี่ยวกับประจำเดือนที่ใกล้เคียงกันอยู่เหมือนกันค่ะ เช่นในบางประเทศแถบเอเชีย เช่น อินเดีย และ อินโดนีเซีย ก็มีแนวคิดว่า ผู้หญิงที่มีประจำเดือนควรงดกิจกรรมบางอย่าง รวมถึงการสระผมหรืออาบน้ำ เพราะเชื่อว่าจะทำให้ “พลังงานในร่างกายเสียสมดุล” หรือส่งผลกระทบต่อสุขภาพของอวัยวะภายใน

แม้ความเชื่อเหล่านี้จะต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่และวัฒนธรรม แต่สิ่งที่เหมือนกันคือ ความห่วงใยในสุขภาพของผู้หญิงนั่นเองค่ะ ซึ่งแม้จะไม่มีพื้นฐานจากวิทยาศาสตร์โดยตรง แต่ก็เป็นสิ่งที่น่าสนใจและสะท้อนความคิดของคนในอดีตได้เป็นอย่างดีค่ะ

ทำไมคนสมัยก่อนถึงแนะนำให้งดสระผม

หากย้อนกลับไปในสมัยก่อน การเข้าถึงน้ำสะอาดและสุขอนามัยที่ดีนั้นยังไม่สะดวกเท่าปัจจุบันค่ะ โดยเฉพาะการสระผมที่ไม่ได้ทำได้ง่ายๆ เหมือนทุกวันนี้ สระผมแต่ละครั้งต้องใช้เวลาและพลังงานไม่น้อย ไหนจะต้องต้มน้ำ ถ้าหนาวก็ต้องรีบเช็ดให้แห้ง ถ้าผมเปียกแล้วนอนไม่แห้ง อาจทำให้ป่วยได้ง่าย โดยเฉพาะในช่วงที่ร่างกายอ่อนเพลียจากการเสียเลือดอย่างตอนมีประจำเดือน เพราะเหตุนี้ ผู้ใหญ่ในสมัยก่อนจึงเลือก ห้ามไปก่อน เพื่อความปลอดภัย แม้จะไม่มีคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์รองรับ แต่ก็เป็นวิธีดูแลแบบพื้นบ้านที่เกิดจากประสบการณ์ชีวิตจริงค่ะ

มุมมองทางการแพทย์ต่อการสระผมช่วงมีประจำเดือน

เมื่อพูดถึงเรื่องสุขภาพแล้ว เราก็ควรฟังจากฝั่งแพทย์ด้วยใช่ไหมคะ ว่าการ “สระผมช่วงเป็นเมนส์” จริงๆ แล้วมีผลต่อร่างกายหรือเปล่า เพราะถึงแม้ความเชื่อแบบโบราณจะบอกให้เลี่ยง แต่ทางการแพทย์ก็มีมุมมองที่อาจต่างกันออกไป เรามาไขข้อสงสัยกันค่ะ

สระผมช่วงมีประจำเดือนส่งผลต่อร่างกายจริงหรือไม่

คำตอบจากคุณหมอส่วนใหญ่คือ “ไม่เป็นอันตรายค่ะ” การสระผมในช่วงมีประจำเดือนไม่ได้ส่งผลเสียต่อสุขภาพแต่อย่างใด ตราบใดที่ใช้น้ำอุณหภูมิปกติหรืออุ่นๆ และดูแลให้ร่างกายแห้งสนิทหลังสระผมค่ะ การสระผมกลับเป็นสิ่งที่ดีด้วยซ้ำ เพราะช่วยให้รู้สึกสดชื่น ผ่อนคลาย ลดความมันบนหนังศีรษะที่อาจเกิดขึ้นในช่วงฮอร์โมนแปรปรวน

อาการอย่าง “ปวดหัว” หรือ “เป็นไข้” หลังสระผมที่หลายคนเคยเจอ อาจไม่ได้เกี่ยวกับการมีประจำเดือนโดยตรง แต่อาจเกิดจาก การสระผมแล้วเปียกนานๆ หรือนอนทั้งที่ผมยังเปียกอยู่ ซึ่งแบบนี้ไม่ว่าอยู่ในช่วงไหนของเดือนก็มีโอกาสป่วยได้เหมือนกันค่ะ

ฮอร์โมนช่วงมีประจำเดือนมีผลต่อเส้นผมและหนังศีรษะอย่างไร

ผู้หญิงเราจะมีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในแต่ละช่วงของรอบเดือน โดยเฉพาะฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) และโปรเจสเตอโรน (Progesterone) ซึ่งอาจส่งผลเล็กน้อยต่อสภาพเส้นผมและหนังศีรษะค่ะ บางคนอาจรู้สึกว่าเส้นผมมันเร็วขึ้น หรือหนังศีรษะมีเหงื่อมากขึ้นในช่วงวันแรกๆ ของการมีประจำเดือน นั่นเป็นเพราะระดับฮอร์โมนบางตัวลดลง ซึ่งอาจไปกระตุ้นการทำงานของต่อมไขมันบนหนังศีรษะนั่นเองค่ะ

แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าจะ ต้องงดสระผมนะคะ ตรงกันข้าม การสระผมอย่างเหมาะสมจะช่วยลดความไม่สบายตัวและรักษาความสะอาดได้ดีอีกด้วยค่ะ

อาการที่อาจเกิดขึ้นช่วงมีประจำเดือน

ในช่วงที่ฮอร์โมนแปรปรวน ร่างกายก็มีการตอบสนองหลายอย่างค่ะ ซึ่งอาการเหล่านี้อาจไปบังเอิญตรงกับช่วงที่เราสระผมพอดี จนทำให้คนเข้าใจผิดว่าเป็นเพราะการสระผมก็ได้นะคะ มาดูกันค่ะว่าอาการไหนบ้างที่อาจเกี่ยวข้อง

• ปวดศีรษะ หรือไมเกรน เกิดจากระดับฮอร์โมน (โดยเฉพาะเอสโตรเจน) ที่เปลี่ยนแปลงรวดเร็ว พบได้บ่อยในช่วงวันแรกๆ ของการมีประจำเดือน ซึ่งบางคนบางคนเข้าใจผิดว่าเกิดจากการสระผม ทั้งที่เป็นเรื่องของระบบภายในล้วนๆ ค่ะ
• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย การเสียเลือดทำให้ร่างกายรู้สึกเหนื่อยล้าพลังงานในร่างกายลดลง จึงรู้สึกไม่อยากทำกิจกรรมอะไร รวมถึงการสระผมด้วยค่ะ
• หนาวง่าย ตัวเย็น เกิดจากการไหลเวียนเลือดที่เปลี่ยนไป หากใช้น้ำเย็นสระผม ก็จะยิ่งรู้สึกไม่สบายตัวมากขึ้น จนเกิดความคิดว่า “สระผมแล้วทำให้ป่วย” ค่ะ
• หงุดหงิดหรือไม่สบายตัว อารมณ์ที่แปรปรวนอาจทำให้รู้สึกไม่อยากทำอะไรเลย แม้แต่การดูแลตัวเองขั้นพื้นฐาน

สรุปได้ว่า อาการเหล่านี้เกิดขึ้นตามธรรมชาติของร่างกายผู้หญิงในช่วงมีประจำเดือน ไม่ได้เกิดจาก “การสระผม” โดยตรงค่ะ

คำแนะนำเกี่ยวกับการสระผมช่วงมีประจำเดือน

จริงๆ แล้วการสระผมช่วงมีเมนส์ ควรหรือไม่ควรกันแน่ และถ้าจะสระ มีอะไรที่ต้องระวังเป็นพิเศษไหม

สระผมได้ตามปกติหรือไม่

“สระผมช่วงมีประจำเดือนได้ตามปกติค่ะ” ไม่มีกฎห้ามทางการแพทย์ หรือหลักฐานวิจัยใดๆ ที่บอกว่าการสระผมในช่วงนี้จะเป็นอันตรายต่อสุขภาพ และการสระผมยังช่วยให้รู้สึกสดชื่น ผ่อนคลาย และช่วยลดความมันของเส้นผมจากฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลงด้วยค่ะ

มีข้อควรระวังเป็นพิเศษหรือไม่

ถึงแม้จะสระผมได้ แต่ก็มีข้อควรระวังเล็กๆ น้อยๆ เพื่อให้ปลอดภัยและสบายตัวมากขึ้นนะคะ

• ใช้น้ำอุ่นแทนน้ำเย็น เพื่อลดความเสี่ยงการหนาวสั่นหรือปวดศีรษะ
• เช็ดผมให้แห้งทันทีหลังสระ อย่านอนทั้งที่ผมเปียกเด็ดขาด
• หลีกเลี่ยงการสระผมในพื้นที่เย็นจัดหรืออากาศหนาว
• ถ้ารู้สึกอ่อนเพลียมากในวันแรกๆ อาจเว้นไว้ก่อน แล้วสระในวันที่รู้สึกดีขึ้นก็ได้นะคะ

วิธีดูแลสุขภาพและสุขอนามัยที่ถูกต้องช่วงมีประจำเดือน

นอกจากเรื่องสระผมแล้ว ช่วงที่มีประจำเดือนควรดูแลสุขภาพโดยรวมด้วยค่ะ ลองทำตามนี้ดูได้นะคะ

• รักษาความสะอาดร่างกายและจุดซ่อนเร้นอย่างเหมาะสม
• เปลี่ยนผ้าอนามัยทุก 3-4 ชั่วโมง เพื่อป้องกันการสะสมของเชื้อโรค
• ดื่มน้ำให้เพียงพอ และพักผ่อนให้เพียงพอ
• รับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง เช่น ตับ ผักใบเขียว หรือถั่ว 
• หมั่นสังเกตอาการตัวเอง ถ้าปวดมากผิดปกติควรพบแพทย์นะคะ

ทางเลือกสำหรับผู้ที่ไม่สบายเมื่อต้องสระผมช่วงมีประจำเดือน

บางคนอาจยังรู้สึกไม่ค่อยสบายใจ หรือมีอาการปวดหัว หนาวสั่นง่าย แล้วไม่อยากสระผมในช่วงนั้นเลยก็ไม่เป็นไรค่ะ เพราะยังมีทางเลือกอื่นๆ ที่ช่วยให้สะอาดและรู้สึกดีได้เหมือนกัน เช่น

• ใช้ดรายแชมพู สะดวก รวดเร็ว และไม่ต้องเปียกน้ำ ช่วยลดความมันบนเส้นผมได้ชั่วคราว
• ใช้ผ้าเปียกหรือผ้าขนหนูอุ่นเช็ดบริเวณหนังศีรษะ ถ้ารู้สึกไม่สบายจริง ๆ วิธีนี้ก็พอช่วยให้รู้สึกดีขึ้นได้
• วางแผนสระผมให้ตรงกับวันก่อนหรือหลังมีประจำเดือน ถ้ารู้ว่าตัวเองมีอาการหนักในช่วงวันแรกๆ อาจเลือกสระล่วงหน้าไว้ก็ได้ค่ะ

สรุปก็คือ ไม่มีความจำเป็นต้องงดสระผมช่วงเป็นเมนส์ค่ะ ขอแค่รู้จักดูแลตัวเองให้เหมาะสม และฟังร่างกายของตัวเองเป็นหลักก็พอแล้วค่ะ

อ่านบทความที่น่าสนใจเพิ่มเติม : 5 วิธีสระผมที่ถูกต้อง เคล็ดลับผมสวยเงางามสุขภาพดี

ความเชื่ออื่นๆ เกี่ยวกับช่วงมีประจำเดือน

นอกจากความเชื่อเรื่อง “ห้ามสระผมตอนเป็นเมนส์” แล้ว ยังมีอีกหลายความเชื่อเกี่ยวกับประจำเดือนที่สาวๆ หลายคนอาจเคยได้ยินหรือทำตามกันมาตั้งแต่เด็กๆ โดยที่ไม่รู้ว่าจริงๆ แล้ว มันไม่จำเป็น หรืออาจขัดกับหลักทางการแพทย์เลยก็ได้นะคะ มาเช็กกันค่ะว่ามีความเชื่อไหนที่เราควรปรับความเข้าใจให้ตรงกับข้อเท็จจริงบ้าง

1. ห้ามกินของเย็นตอนเป็นเมนส์ เพราะเลือดจะไหลไม่สะดวก

ความเชื่อนี้พบได้บ่อยมากเลยค่ะ หลายคนกลัวว่ากินน้ำแข็งแล้วเลือดจะ “ค้าง” หรือ “ไหลไม่หมด” แต่ในความเป็นจริง ไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ที่สนับสนุนว่าอาหารเย็นหรือเครื่องดื่มเย็นจะส่งผลต่อการไหลของเลือดประจำเดือนเลยค่ะ ถ้าไม่มีอาการปวดท้องหรือท้องเสียอยู่ก่อน ก็สามารถกินน้ำเย็นหรือของหวานเย็นๆ ได้ตามปกตินะคะ

2. ห้ามออกกำลังกายตอนเป็นเมนส์ เดี๋ยวเลือดไหลย้อนกลับ

ความเชื่อนี้อาจทำให้หลายคนพลาดประโยชน์ดีๆ จากการออกกำลังกายในช่วงมีประจำเดือนไปเลยค่ะ ในความจริงแล้ว การออกกำลังกายเบาๆ อย่างโยคะ เดินเร็ว หรือยืดเหยียดร่างกาย สามารถช่วยลดอาการปวดท้อง ปวดหลัง และช่วยให้อารมณ์ดีขึ้นได้ด้วย ที่สำคัญไม่มีข้อมูลว่าการออกกำลังกายจะทำให้เลือดไหลย้อนกลับแต่อย่างใดเลยค่ะ

3. ห้ามล้างจุดซ่อนเร้นเพราะจะทำให้ติดเชื้อ

บางคนเชื่อว่าการล้างจุดซ่อนเร้นตอนมีเมนส์จะเป็นการ “เปิดช่องให้เชื้อโรคเข้า” จึงเลือกที่จะไม่ล้างเลย ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ผิดมากเลยค่ะ จริงๆ แล้ว ช่วงมีประจำเดือนยิ่งควรดูแลความสะอาดเป็นพิเศษนะคะ แนะนำให้ล้างด้วยน้ำสะอาด หรือผลิตภัณฑ์อ่อนโยน และเช็ดให้แห้งอยู่เสมอ เพื่อลดความอับชื้นและกลิ่นไม่พึงประสงค์ค่ะ

4. ห้ามว่ายน้ำระหว่างมีประจำเดือน

หลายคนเข้าใจว่าไม่ควรว่ายน้ำ เพราะเลือดจะไหลออกหรือปนเปื้อนน้ำ แต่ถ้าใช้ผ้าอนามัยแบบสอด (tampon) หรือถ้วยอนามัย (menstrual cup) ที่เหมาะสำหรับกิจกรรมทางน้ำ ก็สามารถว่ายน้ำได้อย่างปลอดภัยค่ะ แต่สิ่งที่สำคัญคือต้องเปลี่ยนและดูแลความสะอาดอย่างเหมาะสมนะคะ

5. ห้ามทำอาหารหรือหยิบของศักดิ์สิทธิ์ตอนเป็นเมนส์

ความเชื่อนี้มักมีรากมาจากคติทางศาสนาและวัฒนธรรม ซึ่งมองว่าเลือดประจำเดือนเป็นสิ่งไม่บริสุทธิ์ แต่ในแง่ของสุขอนามัยและการแพทย์ ไม่มีข้อห้ามไม่ให้ผู้หญิงทำอาหาร หรือจับของศักดิ์สิทธิ์ในช่วงมีประจำเดือนค่ะ หากล้างมือให้สะอาด รักษาความสะอาดร่างกาย ก็สามารถทำกิจกรรมทุกอย่างได้ตามปกติเลยค่ะ

จะเห็นได้ว่า หลายความเชื่อเกี่ยวกับประจำเดือนนั้นเกิดขึ้นจากความห่วงใยในอดีต และแม้บางข้อจะไม่เป็นอันตราย แต่ก็อาจทำให้ผู้หญิงรู้สึกกังวลเกินจำเป็นได้นะคะ

สรุป

เรื่อง “เป็นเมนส์ห้ามสระผม” อาจเป็นคำสอนที่เราคุ้นหูมาตั้งแต่เด็ก แต่เมื่อเรานำความเชื่อมาตรวจสอบกับข้อเท็จจริงทางการแพทย์แล้ว จะเห็นได้ชัดเลยค่ะว่า การสระผมในช่วงมีประจำเดือนไม่ได้เป็นอันตราย อย่างที่เคยเข้าใจกันมา

เพราะสิ่งที่ทำให้เรารู้สึกไม่สบายในช่วงเมนส์ มักมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน และความอ่อนเพลียตามธรรมชาติของร่างกายมากกว่าค่ะ ไม่ใช่เพราะการสระผม

ดังนั้น อยากให้ผู้หญิงทุกคนมั่นใจว่า คุณสามารถเลือกดูแลตัวเองได้ตามที่รู้สึกสบายใจ ไม่ว่าจะเลือกสระผมหรือไม่สระ ขอแค่ดูแลสุขอนามัยให้เหมาะสมและไม่ฝืนร่างกายตัวเอง เท่านี้ก็เพียงพอแล้วค่ะ อย่าลืมนะคะ สุขภาพที่ดีเริ่มต้นจากความเข้าใจที่ถูกต้อง และใจที่ไม่กังวลเกินไปค่ะ 

แชร์บทความนี้ให้เพื่อนๆ หรือคนใกล้ตัวที่ยังเชื่อว่า “เป็นเมนส์ห้ามสระผม” เพื่อช่วยกันสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง และดูแลตัวเองอย่างมั่นใจไปด้วยกันนะคะ