หนังศีรษะอักเสบ สาเหตุ อาการ และวิธีดูแลอย่างเห็นผล

เคยสังเกตไหมว่าบางครั้งหนังศีรษะเราคัน แดง หรือมีขุยลอกออกมา นั่นอาจเป็นอาการของ หนังศีรษะอักเสบ (Seborrheic capitis) ซึ่งเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยทีเดียวค่ะ ส่งผลให้เรารู้สึกไม่สบายตัว และบางครั้งอาจทำให้ผมร่วงจนรู้สึกกังวลใจอีกด้วย

วันนี้หมอจะมาเล่าให้ฟังว่าหนังศีรษะอักเสบเกิดจากอะไร มีอาการแบบไหน และเราจะจัดการกับมันยังไงดี พร้อมวิธีดูแลตัวเองเพื่อให้สุขภาพหนังศีรษะกลับมาดีเหมือนเดิมค่ะ

หนังศีรษะอักเสบ (Seborheic capitis) คืออะไร

หนังศีรษะอักเสบ หรือ Seborheic capitis เป็นภาวะของโรคผิวหนังอักเสบ (Dermatitis)  ที่พบได้บ่อยค่ะ เกิดจากการอักเสบของผิวหนังบริเวณหนังศีรษะ ซึ่งจะสังเกตเห็นได้ชัดเจนจากอาการ แสบ คัน รอยแดง ลอกเป็นขุย และอาจมีอาการผมร่วงได้ บางครั้งหลายคนอาจสับสนว่ามันเป็นแค่รังแคทั่วไป แต่ความจริงแล้วภาวะนี้มีความรุนแรงกว่ารังแคค่ะ อาการที่เกิดขึ้นอาจทำให้รู้สึกไม่สบายตัวและส่งผลต่อความมั่นใจในชีวิตประจำวันได้

สาเหตุของหนังศีรษะอักเสบ

สาเหตุของหนังศีรษะอักเสบ (Causes of scalp inflammation) เกิดจากหลายปัจจัยที่กระตุ้นการอักเสบของผิวหนังบริเวณหนังศีรษะค่ะ ซึ่งสาเหตุที่เป็นปัจจัยในการเกิดหนังศีรษะอักเสบหลักๆ ก็คือ

1. การติดเชื้อรา Malassezia

ซึ่งเจ้าเชื้อรา Malassezia พบได้ทั่วไปบนหนังศีรษะค่ะ แต่ถ้ามีการเจริญเติบโตมากเกินไป เช่น จากความมันบนหนังศีรษะ (Scalp Oiliness) ที่สะสม เชื้อรานี้จะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบ ทำให้คัน แดง และลอกเป็นขุยได้ค่ะ

2. แพ้สารเคมีในผลิตภัณฑ์ดูแลผม

การแพ้ผลิตภัณฑ์ดูแลเส้นผมเป็นอีกสาเหตุหนึ่งของหนังศีรษะอักเสบได้ค่ะ พวกสารเคมีในแชมพู ครีมนวด หรือผลิตภัณฑ์จัดแต่งทรงผม เช่น น้ำหอม สารกันเสีย หรือซิลิโคน อาจกระตุ้นให้เกิดการระคายเคืองหรืออาการแพ้ได้ แนะนำให้เลือกใช้ผลิตภัณฑ์สูตรอ่อนโยนและหลีกเลี่ยงสารที่อาจก่อให้เกิดการแพ้ค่ะ

3. ฮอร์โมน

การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายเป็นอีกปัจจัยที่อาจทำให้เกิดหนังศีรษะอักเสบได้เหมือนกันนะคะ ไม่ว่าจะเป็นในช่วงวัยรุ่น ช่วงที่มีการตั้งครรภ์ หรือช่วงที่มีความเครียดสูง การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้สามารถกระตุ้นให้เกิดภาวะอักเสบบนหนังศีรษะได้ด้วยเหมือนกัน

4. สภาพสิ่งแวดล้อม

อากาศที่แห้งเกินไป หรือมลพิษในอากาศ เช่น ฝุ่นและควันรถยนต์ ก็สามารถทำให้หนังศีรษะแห้ง ระคายเคือง และเกิดการอักเสบง่ายขึ้นค่ะ

อาการของหนังศีรษะอักเสบ 

ถึงตรงนี้ หากคุณสงสัยว่าตัวเองอาจมีอาการของหนังศีรษะอักเสบ (Symptoms of scalp inflammation) หมออยากแนะนำให้ลองสังเกตอาการตัวเองดูง่ายๆ ตามเช็คลิสต์นี้ค่ะ ถ้าพบว่ามีอาการตรงกัน จะได้รีบหาวิธีการรักษาได้อย่างทันที

• รอยแดงและการระคายเคือง เป็นสัญญาณแรกๆ ที่จะพบได้เยอะในผู้ที่มีหนังศีรษะอักเสบ สาเหตุเกิดจากการไหลเวียนของเลือดที่เพิ่มขึ้นในบริเวณที่มีการอักเสบ ซึ่งเป็นปฏิกิริยาของร่างกายต่อเชื้อโรคหรือการระคายเคือง และบางครั้งอาจรู้สึกแสบหรือเจ็บเล็กน้อยในบริเวณที่แดงด้วยค่ะ
• หนังศีรษะมันมากกว่าปกติ ซึ่งเกิดจากการผลิตน้ำมันของต่อมไขมันที่เพิ่มขึ้น ความมันนี้มักมาพร้อมกับขุยที่ลอกออกมา ขุยพวกนี้ดูๆ ไปคล้ายรังแค แต่บางครั้งอาจมีสีเหลืองและจับตัวเป็นชิ้นใหญ่กว่า ซึ่งต่างจากรังแคธรรมดาค่ะ
• อาการคันก็เป็นอีกหนึ่งสิ่งที่สร้างความรำคาญไม่น้อยเลยค่ะ หลายคนอาจเกาจนทำให้หนังศีรษะเกิดแผลเล็กๆ หรือระคายเคืองมากขึ้น และในบางกรณี การอักเสบอาจส่งผลให้รูขุมขนอ่อนแอจนผมร่วง (Hair loss) ได้ ความรุนแรงของผมร่วงจะขึ้นอยู่กับระดับของการอักเสบ แต่ถ้าเป็นมาก ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการแนะนำอย่างเหมาะสมนะคะ

ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับ ผมร่วง เกิดจากอะไร มารู้จักสาเหตุและวิธีแก้ปัญหา

หากคนไข้เริ่มสังเกตเห็นอาการเหล่านี้บนหนังศีรษะของตัวเอง หมอแนะนำให้ดูแลตัวเองเบื้องต้นก่อน เช่น การเลือกใช้แชมพูสูตรอ่อนโยนหรือแชมพูบรรเทาหนังศีรษะอักเสบ (Shampoos for scalp inflammation) และหากอาการไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาวิธีรักษาที่เหมาะสมนะคะ

หนังศีรษะอักเสบมีวิธีดูแลอย่างไร

ถึงแม้ว่าหนังศีรษะอักเสบจะสร้างความรำคาญและกระทบต่อชีวิตประจำวัน แต่หมออยากบอกว่าไม่ต้องกังวลจนเกินไปค่ะ เพราะยังมีวิธีการรักษาหลายแบบที่ช่วยบรรเทาอาการได้อย่างเห็นผล มาดูกันว่ามีวิธีอะไรบ้าง

• ใช้แชมพูที่มีส่วนผสมของ Ketoconazole หรือ Selenium Sulfide ซึ่งช่วยลดการเจริญเติบโตของเชื้อราบนหนังศีรษะ และลดการอักเสบได้ดีค่ะ
• ในกรณีที่มีการอักเสบรุนแรง หมออาจสั่งยาสเตียรอยด์ชนิดทา เพื่อช่วยลดอาการอักเสบและรอยแดงอย่างรวดเร็ว
• หากเกิดจากการติดเชื้อรา (Fungal infection) การใช้ยา Clotrimazole หรือ Ketoconazole จะช่วยยับยั้งการเติบโตของเชื้อรา และช่วยให้อาการดีขึ้นค่ะ
• หากรักษาด้วยวิธีอื่นแล้วยังไม่ได้ผล หมออาจแนะนำให้ฉายแสง ซึ่งเหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการเรื้อรังหรือไม่ตอบสนองต่อการรักษาวิธีอื่น

ศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ Ketoconazole ช่วยแก้รังแคและเชื้อราบนหนังศีรษะได้อย่างไร

วิธีป้องกันและดูแลตัวเองไม่ให้อาการหนังศีรษะอักเสบกำเริบ

การป้องกันไม่ให้อาการหนังศีรษะอักเสบกำเริบ และวิธีดูแลตัวเองให้ดีขึ้น หมอขอแนะนำข้อปฏิบัติง่ายๆ แบบนี้ค่ะ

• สระผมอย่างสม่ำเสมอด้วยแชมพูบรรเทาหนังศีรษะอักเสบ หรือแชมพูสูตรอ่อนโยนที่เหมาะกับสภาพหนังศีรษะ จะช่วยลดการสะสมของน้ำมันส่วนเกินและป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อราได้ค่ะ
• หลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่มีสารเคมีรุนแรง เช่น แชมพูหรือผลิตภัณฑ์จัดแต่งทรงผมที่มีน้ำหอมหรือสารกันเสียมากเกินไป เพราะอาจทำให้เกิดการระคายเคืองได้
• ลดความเครียดให้ได้มากที่สุดค่ะ เพราะความเครียดส่งผลโดยตรงต่อฮอร์โมนและระบบภูมิคุ้มกันของเรา และอย่าลืมเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ เช่น ผัก ผลไม้ และอาหารที่มีกรดไขมันโอเมก้า-3
• หากรู้ว่ามีอะไรที่ทำให้อาการแย่ลง เช่น สภาพอากาศที่แห้งเกินไป หรือการใช้ผลิตภัณฑ์บางชนิด ควรหลีกเลี่ยงสิ่งเหล่านั้น
• หลีกเลี่ยงการอยู่ในที่ที่มีอากาศร้อนจัดหรือแห้งมากเกินไป เพราะอาจทำให้หนังศีรษะแห้งและระคายเคืองได้

การดูแลตัวเองตามนี้จะช่วยลดโอกาสการกลับมาเป็นซ้ำได้มากขึ้น และช่วยให้สุขภาพหนังศีรษะให้ดีขึ้นในระยะยาวค่ะ

การรักษาหนังศีรษะอักเสบ

การรักษาหนังศีรษะอักเสบ (Treatment for scalp inflammation) หมอจะเริ่มจากการสอบถามประวัติทางการแพทย์ก่อนค่ะ เช่น การถามว่ามีอาการมานานแค่ไหน อาการเริ่มจากอะไร และมีปัจจัยอะไรที่อาจกระตุ้น เช่น การใช้ผลิตภัณฑ์ดูแลผม ฮอร์โมนเปลี่ยนแปลง หรือความเครียด

จากนั้นหมอจะ ตรวจบริเวณหนังศีรษะ อย่างละเอียด เพื่อดูว่ามีรอยแดง ขุย หรือสัญญาณการติดเชื้อเพิ่มเติมหรือไม่ ในบางกรณี อาจใช้แว่นขยายหรือกล้องเฉพาะทางเพื่อดูให้ชัดขึ้น ถ้าสงสัยว่ามีโรคอื่นแทรกซ้อน หรือมีลักษณะอาการรุนแรง เช่น มีตุ่มหนองหรืออาการคล้ายโรคผิวหนังอื่น หมออาจจำเป็นต้อง เก็บตัวอย่างผิวหนังเพื่อตรวจในห้องแล็บ หรือทำการขูดผิวหนังเพื่อตรวจหาเชื้อรา

การตรวจทั้งหมดนี้เพื่อให้แน่ใจว่าการวินิจฉัยถูกต้อง เพราะถ้ารู้แน่ชัดแล้ว หมอจะสามารถเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมที่สุดให้กับผู้ป่วยได้ค่ะ

หนังศีรษะอักเสบปัญหากวนใจที่จัดการได้

หนังศีรษะอักเสบอาจดูเหมือนปัญหาที่กวนใจ แต่หากเราเข้าใจถึงสาเหตุและดูแลตัวเองอย่างถูกวิธี อาการเหล่านี้สามารถบรรเทาและป้องกันได้ค่ะ หากผู้ป่วยสังเกตเห็นอาการที่อาจบ่งบอกถึงการเป็นหนังศีรษะอักเสบนี้ หมอขอแนะนำให้รีบปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม

การรู้จักและเข้าใจเกี่ยวกับหนังศีรษะอักเสบจะช่วยให้คนไข้สามารถจัดการกับปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากคุณหรือคนใกล้ชิดมีอาการของหนังศีรษะอักเสบ ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้องค่ะ