เคยไหมคะ กำลังอร่อยกับอาหารรสจัดที่คุณโปรดปรานอยู่ดีๆ ก็รู้สึกคันยิบๆ ที่หนังศีรษะเหมือนมีอะไรมาเกาะอยู่ หลายคนอาจเคยเจอเหตุการณ์แบบนี้แล้วรู้สึกสงสัยว่า “ทำไมถึงเป็นแบบนี้” หรือ “มันเป็นอันตรายหรือเปล่า” สาเหตุที่ทำให้เกิดอาการคันหัวหลังจากกินเผ็ดนั้นจริงๆ แล้วมีที่มาจากปฏิกิริยาของร่างกายกับสารในพริกที่ชื่อว่า “แคปไซซิน” ค่ะ ในบทความนี้เราจะมาพูดถึงสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับอาการกินเผ็ดแล้วคันหัว รวมไปถึงวิธีการรับมือกับอาการนี้ที่สามารถทำได้เองง่ายๆ และปลอดภัย
กินเผ็ดแล้วคันหัว เกิดจากอะไร
เมื่อเรากินอาหารเผ็ด บางครั้งอาจรู้สึกคันที่หนังศีรษะ ซึ่งเกิดขึ้นได้จากการตอบสนองของร่างกายต่อสารเคมีในพริกอย่างแคปไซซินค่ะ อาการคันนี้ไม่ได้เกิดขึ้นทุกคน แต่เกิดจากกลไกทางวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับการกระตุ้นตัวรับในร่างกายและการหลั่งสารต่างๆ เช่น ฮิสตามีน มาเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับระบบประสาทของเราค่ะ
แคปไซซิน (Capsaicin) ในพริกที่ทำให้รู้สึกเผ็ดร้อน
แคปไซซินเป็นสารสำคัญในพริกที่ทำให้เราได้รสเผ็ด ซึ่งมันกระตุ้นร่างกายให้รู้สึกแสบร้อนหรือคันค่ะ มันเป็นสารเคมีที่ทำให้เกิดการกระตุ้นตัวรับความเจ็บปวดและความร้อนในร่างกาย
- แคปไซซินคืออะไร
แคปไซซิน (Capsaicin) เป็นสารที่พบในพริก ซึ่งทำให้พริกมีรสเผ็ด โดยแคปไซซินจะกระตุ้นตัวรับ TRPV1 (Transient Receptor Potential Vanilloid 1) ที่อยู่บนผิวหนังของเรา ซึ่งมีหน้าที่ตรวจจับความร้อนและความเจ็บปวด ทำให้เรารู้สึกถึงความแสบร้อนเมื่อกินพริกค่ะ
- พบแคปไซซินได้ที่ไหน
แคปไซซินพบได้ในพริกทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นพริกไทย พริกจินดา พริกขี้หนู และอาหารที่มีพริกเป็นส่วนประกอบ เช่น ซอสพริก หรืออาหารรสจัดต่างๆ ค่ะ เมื่อเรารับประทานอาหารที่มีแคปไซซิน มันจะทำให้เกิดการกระตุ้นความรู้สึกแสบร้อนในปาก และอาจส่งผลถึงหนังศีรษะได้เช่นกันค่ะ
แคปไซซิน (Capsaicin) ทำงานอย่างไร
เมื่อแคปไซซินเข้าสู่ร่างกาย มันจะกระตุ้นการทำงานของตัวรับ TRPV1 ที่ผิวหนัง ทำให้เกิดอาการแสบร้อนและคัน
- การกระตุ้นตัวรับ TRPV1 จุดเริ่มต้นของความรู้สึกแสบร้อน
เมื่อแคปไซซินเข้าสู่ร่างกาย มันจะจับกับตัวรับ TRPV1 ที่ผิวหนัง ทำให้เกิดการกระตุ้นที่ส่งผลให้เรารู้สึกแสบร้อนและคัน ตัวรับนี้ทำงานโดยตรวจจับการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ เช่น ความร้อน หรือความเจ็บปวด ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้รู้สึกแสบร้อน
- การหลั่งสารสื่อประสาท สัญญาณที่ส่งต่อไปยังสมอง
เมื่อ TRPV1 ถูกกระตุ้น มันจะส่งสัญญาณไปยังสมองเพื่อบอกให้เรารู้สึกถึงความร้อนและความเจ็บปวด ส่งผลให้เกิดอาการแสบร้อนและคันได้ค่ะ โดยสัญญาณเหล่านี้จะถูกส่งผ่านระบบประสาทไปยังสมอง ซึ่งช่วยให้ร่างกายรับรู้ถึงความรู้สึกแสบร้อนและคันที่เกิดขึ้นหลังจากรับประทานอาหารเผ็ด
อ่านบทความที่น่าสนใจได้ที่: แคปไซซินสารสกัดจากพริก ช่วยลดผมร่วงได้จริงหรือไม่
ฮิสตามีน (Histamine) สารเคมีในร่างกายที่มากกว่าแค่เรื่อง “แพ้”
ฮิสตามีนไม่ได้เป็นแค่สารที่เกี่ยวข้องกับการแพ้ แต่ยังมีบทบาทสำคัญในระบบการตอบสนองของร่างกาย เช่น การอักเสบ การกระตุ้นภูมิแพ้ และการทำให้เกิดอาการคันค่ะ
- ฮิสตามีนคืออะไร
ฮิสตามีน (Histamine) เป็นสารเคมีที่มีบทบาทในการตอบสนองต่อการอักเสบและภูมิแพ้ โดยจะถูกหลั่งออกมาจากเซลล์ที่ชื่อว่า Mast Cells ฮิสตามีนทำหน้าที่กระตุ้นให้เกิดอาการเช่น คัน หรือบวม ในบางกรณี
- ฮิสตามีนมาจากไหน
ฮิสตามีนถูกหลั่งออกมาจากเซลล์ Mast Cells ค่ะ ซึ่งเป็นเซลล์ที่มีอยู่ในร่างกายและทำหน้าที่ตอบสนองต่อการติดเชื้อหรือการบาดเจ็บ ฮิสตามีนจะถูกหลั่งออกมาเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของการตอบสนองต่อการอักเสบค่ะ
ฮิสตามีน (Histamine) กับอาการคันหัว เกี่ยวข้องกันอย่างไร
เมื่อแคปไซซินกระตุ้นร่างกายให้หลั่งฮิสตามีนออกมา มันจะส่งผลต่อการเกิดอาการคันที่หนังศีรษะค่ะ โดยฮิสตามีนจะทำงานร่วมกับตัวรับที่ปลายประสาท ทำให้เกิดอาการคันที่เกิดจากการกินอาหารเผ็ด
- กลไกการหลั่งฮิสตามีน เมื่อร่างกายตอบสนองต่อความเผ็ด
แคปไซซินจะกระตุ้นให้เซลล์ Mast Cells หลั่งฮิสตามีนออกมา ซึ่งเป็นการตอบสนองของร่างกายต่อความเผ็ดที่ถูกกระตุ้นค่ะ ฮิสตามีนจะไปกระตุ้นตัวรับ H1 receptors ที่ปลายประสาท ซึ่งทำให้เกิดอาการคันที่หนังศีรษะได้ค่ะ
- ฮิสตามีนทำให้คันได้อย่างไร
เมื่อฮิสตามีนจับกับตัวรับ H1 receptors ที่ปลายประสาท มันจะกระตุ้นให้เกิดอาการคัน เพราะการกระตุ้นนี้จะทำให้เส้นประสาทส่งสัญญาณไปยังสมองและทำให้เรารู้สึกคันค่ะ
ปัจจัยอื่นๆ ที่อาจทำให้คันหัวหลังกินเผ็ด
นอกจากแคปไซซินและฮิสตามีนแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่อาจทำให้เกิดอาการคันหัวหลังจากกินเผ็ด เช่น
- ความไวต่อแคปไซซิน (Capsaicin Sensitivity): ความไวของแต่ละคนในการตอบสนองต่อแคปไซซินนั้นแตกต่างกันค่ะ บางคนอาจมีอาการคันหรือแสบร้อนมากกว่าคนอื่น
- พันธุกรรม: พันธุกรรมมีส่วนในการกำหนดความไวต่อแคปไซซินของแต่ละคน
- สภาพผิวหนัง: คนที่มีผิวแห้งหรือแพ้ง่ายอาจมีแนวโน้มที่จะรู้สึกคันได้มากกว่า
อ่านบทความที่น่าสนได้ที่: คันหัว สาเหตุ การดูแล และวิธีป้องกันอย่างได้ผล
อาการอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นพร้อมกับอาการคันหัวเมื่อกินเผ็ด
นอกจากอาการคันแล้ว อาการอื่นๆ เช่น เหงื่อออก หน้าแดง น้ำมูกไหล และน้ำตาไหล ก็อาจเกิดขึ้นเมื่อเรากินอาหารเผ็ดค่ะ เหตุผลเกิดจากการขยายตัวของหลอดเลือด (vasodilation) และการเพิ่มการหลั่งสารต่างๆ ในร่างกายที่ทำให้เกิดอาการเหล่านี้
กินเผ็ดแล้วคันหัว บรรเทาอาการอย่างไรดี
หากคุณรู้สึกคันหัวหลังจากกินเผ็ด ไม่ต้องตกใจค่ะ อาการนี้สามารถบรรเทาได้ด้วยวิธีง่ายๆ ที่ทำเองที่บ้านได้เลย ลองมาดูกันว่ามีวิธีไหนที่ช่วยลดอาการคันได้บ้าง
1. วิธีธรรมชาติ บรรเทาอาการคันแบบง่ายๆ
ก่อนที่จะใช้วิธีการทางการแพทย์ ลองใช้วิธีธรรมชาติที่สามารถทำเองได้ที่บ้านกันก่อน วิธีเหล่านี้อาจช่วยบรรเทาอาการได้ดีทีเดียว
- ดื่มน้ำเย็น การดื่มน้ำเย็นช่วยลดอุณหภูมิในช่องปาก ซึ่งจะช่วยลดการกระตุ้นของตัวรับ TRPV1 ที่ทำให้รู้สึกแสบร้อนค่ะ การดื่มน้ำเย็นก็เหมือนเป็นการช่วยบรรเทาอาการให้เบาลงไปได้บ้าง
- กินนมหรือโยเกิร์ต นมและโยเกิร์ตมีโปรตีนเคซีนที่ช่วยจับกับแคปไซซินในพริกได้ ซึ่งจะช่วยลดความเผ็ดร้อนและทำให้ความรู้สึกแสบร้อนลดลงค่ะ
- หลีกเลี่ยงการเกา เมื่อรู้สึกคัน อาจอยากเกามาก ๆ แต่การเกานั้นอาจทำให้ระคายเคืองมากขึ้นและยิ่งทำให้ผิวหนังอักเสบได้ค่ะ ดังนั้นพยายามหลีกเลี่ยงการเกาเพื่อไม่ให้เกิดการระคายเคืองเพิ่มค่ะ
- ประคบเย็น ถ้าอาการคันรุนแรงมาก การประคบเย็นจะช่วยลดการอักเสบและบรรเทาความรู้สึกแสบร้อนที่เกิดขึ้นได้ค่ะ เพียงแค่ใช้ผ้าชุบน้ำเย็นมาประคบบริเวณที่คันก็ช่วยได้ค่ะ
2. การใช้ยา (ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา)
ถ้าอาการคันยังไม่ดีขึ้นหรือรุนแรงขึ้น การใช้ยาแก้แพ้ก็เป็นตัวเลือกหนึ่งค่ะ ยาแก้แพ้จะช่วยลดผลกระทบจากการหลั่งฮิสตามีน ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เกิดอาการคันค่ะ แต่ควรระวังการใช้ยาอย่างเหมาะสมและปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอค่ะ
การเลือกวิธีบรรเทาอาการที่เหมาะสมจะช่วยให้คุณรู้สึกดีขึ้นอย่างรวดเร็วค่ะ อย่าลืมดูแลตัวเองและหากอาการคันยังไม่ดีขึ้น ควรไปพบแพทย์เพื่อขอคำแนะนำเพิ่มเติมนะคะ
สัญญาณเตือน เมื่อไหร่ควรปรึกษาแพทย์
อาการคันหัวหลังจากกินเผ็ดบางครั้งก็สามารถบรรเทาได้ด้วยวิธีธรรมชาติ แต่ถ้ารู้สึกว่าอาการคันยังคงรุนแรงหรือมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เป็นสัญญาณว่าอาจต้องปรึกษาแพทย์ค่ะ สัญญาณเตือนที่ควรไปพบแพทย์ เช่น
- อาการคันรุนแรงมาก ไม่ดีขึ้นหากลองทุกวิธีแล้ว
- มีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น หายใจลำบาก หน้าบวม ลิ้นบวม ผื่นขึ้นทั้งตัว (anaphylaxis)
- อาการคันเกิดขึ้นบ่อยๆ หรือเรื้อรังหลังจากกินเผ็ดหรืออาหารรสจัด
หากรู้สึกว่ามีอาการเหล่านี้ ให้รีบปรึกษาแพทย์เพื่อให้ได้การวินิจฉัยที่ถูกต้องและการรักษาที่เหมาะสมค่ะ
สรุป
อาการคันหัวที่เกิดจากการกินอาหารเผ็ดจริงๆ แล้วมาจากกลไกทางวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับแคปไซซิน (สารในพริก) ที่กระตุ้นตัวรับ TRPV1 ซึ่งทำให้เกิดความรู้สึกแสบร้อนและคัน และยังมีการหลั่งฮิสตามีนที่ทำให้เกิดอาการคันที่หนังศีรษะค่ะ แต่ไม่ต้องกังวลไปนะคะ อาการส่วนใหญ่ไม่ร้ายแรงและสามารถดูแลตัวเองได้ง่ายๆ ด้วยวิธีธรรมชาติ เช่น ดื่มน้ำเย็น หรือประคบเย็นค่ะหากอาการยังไม่ดีขึ้นหรือมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย อย่าลืมปรึกษาแพทย์นะคะ หากต้องการคำแนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับปัญหาหนังศีรษะ สามารถปรึกษาได้ที่ ้้hairsmithclinic.com ค่ะ
